14 aug Vreemdgaan deel 4: De burn-out affair of het verdorde vrouwenhart

Angela en Johan zijn twintig jaar samen en intussen 12 jaar getrouwd als uitkomt dat Angela al zeven maanden een relatie heeft met Peter, de tekenleraar van hun jongste zoon. Ze willen graag met mij praten over deze crisis binnen hun relatie (en gezin). Johan is er helemaal stuk van. Angela vindt het heel rot voor Johan en het doet haar verdriet dat ze hem zo’n pijn doet. Ze vindt het moeilijk om hem zo te zien. Maar ze voelt zich eerder een slechte moeder die het gezin opbreekt, dan dat ze hartenpijn voelt als het om Johan gaat. Ze merkt eerder verbazing bij zichzelf op dat hij zo heftig reageert. En: ze durft er bijna niet hardop voor uit te komen, maar… ze heeft er geen spijt van dat ze Peters nabijheid gezocht heeft.

Angela heeft een relatie met Johan. En met Peter, dat is net uitgekomen. Ze vindt het rot voor Johan, maar voelt geen spijt. Haar hart ligt al bij Peter. Ze wil het contact met Peter ook liever niet verbreken. Naar Johan reageert ze meelevend, maar haar emotionele afstand tot hem is voelbaar tijdens het gesprek.

Wat is het verhaal van het hart van Angela? En van dat van vele vrouwen die ik in mijn praktijk zie die schijnbaar zonder echt spijt te voelen al maanden of jaren een ander hebben? Om haar verhaal in een context te kunnen plaatsen wil ik graag eerst even ingaan op wat wetenschappers ons leren over de liefde.

Sue Johnson is zo’n belangrijke liefdes-wetenschapper. Liefde kan onderzocht en begrepen worden, zo stelt Johnson. Een liefdesrelatie is een hechtingsrelatie. Begrijpen we hechting, dan begrijpen we de liefde ook.

Humans are wired for connection

Mensen zijn sociale dieren en hebben elkaar nodig. De eerste hechtingsrelatie in ons leven is met onze moeder. Als klompje cellen nestelen we ons in haar baarmoeder en worden lichamelijk ‘een’ met haar. We zijn zó dichtbij haar hartslag, haar stem, haar emoties. Na de geboorte hechten we ons aan andere belangrijke mensen: onze vader, onze verzorgers, onze vrienden, onze dieren, de plek waar we wonen en later ook aan een partner. Sue Johnson zegt het zo: ‘humans are wired for connection’. Eigenlijk kunnen we niet anders.

Ook een partnerrelatie is zo’n hechtingsrelatie. De mate van emotionele verbinding met je partner komt heel dichtbij de eerste hechtingsrelaties die je had en lijkt in zekere zin op de hechting die je met je ouders had. In mijn artikel ‘hechting en liefdesverdriet in een aangrijpend filmpje’ kun je meer hierover lezen. Een belangrijk verschil met de hechtingsrelatie met je ouders: het is gelijkwaardig; je zorgt voor elkáár. Je voedt elkaar met lieve woorden, aanraking en blikken van verstandhouding. Vezel voor vezel verbinden partners zich tot een stel.

Liefdesverdriet verwerken? Koop het boek

Hechtingsrelaties onderhouden

‘Johan is een goede man. Er is eigenlijk niets op hem aan te merken. Hij doet zijn best en ik zou eigenlijk niet mogen klagen. We zijn al zo lang samen; al vanaf de puberteit. In het begin was het “wij tegen de rest van de wereld”. Toen werden we een gezin, dat was in het begin geweldig. Onze tweede had veel aandacht nodig als baby en in die tijd werd Johan op zijn werk gepromoveerd tot internationaal accountmanager. Hij was veel weg.” – Angela

Hechting moet je onderhouden, zoals je een moestuin verzorgt. Je geeft het water, je trekt het onkruid er regelmatig tussenuit, je zaait en je oogst en je zaait. Je blijft dichtbij. Zo werkt het ook met relaties. Net als een moestuin kan ook je relatie verdrogen. Vaak gebeurt dat onbewust en onbedoeld.

“Hij zat in Singapore toen ik het nieuws kreeg dat mijn moeder werd opgenomen in het ziekenhuis. Ze was al ziek, maar het werd plotseling erger. Ik kon hem pas na een dag bereiken, toen was ze al dood” Niemand kon er iets aan doen, maar ik had me nog nooit zo eenzaam en verdrietig gevoeld als die dag. Omdat niemand er iets aan kon doen dat hij niet bij me was, heb ik het gelaten. Ze was toch al dood. Nu begrijp ik dat ik daar met Johan toch over had moeten praten, gewoon achteraf nog, om woorden te geven aan mijn pijn. In plaats daarvan zei ik “Het gaat wel, zorg maar dat je hier in elk geval op tijd bent voor de begrafenis”. Ik wilde niet meer terug naar dat overweldigende gevoel van gemis en pijn.”– Angela

Emotionele verwijdering

“Als ik dat geweten had… Ik liet me te snel door jou geruststellen dat je het wel redde. Je bent altijd zo sterk. Ik zat met mijn hoofd in die grote deal en was blij dat je je broer en je vriendinnen om je heen had.” – Johan

Dat Johan afwezig was tijdens een cruciale gebeurtenis in Angela’s leven, is op zichzelf niet dé oorzaak van hun emotionele verwijdering, al hielp het zeker niet. Veel belangrijker was dat ze beiden, tijdens of achteraf, niet gesproken hebben over hun emoties, hun beleving. Ik zie vaak zelfs dat partners hun emoties niet eens durven vóelen, zo pijnlijk kan het zijn.

 Het beeld dat Angela naar buiten toe, zelfs naar Johan, liet zien was dat van de sterke echtgenote en moeder. Johan was in die andere omgeving, vroeg niet door en hield zichzelf daarmee een beetje voor de gek. Maar dat realiseert hij zich pas achteraf.

Ik mis je armen om me heen

“Ik weet niet waarom ik het niet vroeg op die manier – ik wilde denk ik niet toegeven hoe kwetsbaar ik me eigenlijk voelde. Nu begrijp ik dat ik mezelf wilde beschermen voor afwijzing, dat hij mij misschien niet zou begrijpen of me zwak zou vinden.” – Angela

Angela heeft het verlangen naar die armen om haar heen, onderweg ergens onbewust opgegeven. Ze vroeg er ook niet naar. Ze was verder helemaal niet met opzet op zoek naar een andere man in haar leven. Ze deed gewoon haar ding: de kinderen, het huis, de dieren. Wat ze zich niet bewust was, was dat haar hart meer en meer uitdroogde.

“Met Peter bleef ik na Tom’s tekenles altijd even napraten, terwijl de kinderen hun spullen opruimden. Het klikte, maar ik was niets van plan met hem, dat kwam niet in mij op, in het begin. Ik merkte dat ik naar dat halfuurtje begon uit te kijken en toen Peter vroeg om eens af te spreken zei ik gewoon ja. Hij sprong recht in het gat in mijn hart.”

De ‘burn-out affair’

Scott Woolley noemt deze soort van vreemdgaan ‘de burn-out affair’. Te weinig emotionele voeding voor een lange tijd leidt tot uitdroging en vatbaarheid voor aandacht precies op het juiste moment, als je ‘t niet verwacht, uit onverwachte hoek. De vreemdganger laat het gebeuren, en voelt hoe het verdorde hart weer gevoed wordt. Omdat het als een basisbehoefte ervaren wordt, speelt er meestal niet zoveel schuldgevoel naar de partner. Eerder een gevoel van “Nu ik”.

Vreemdgaan als gevolg van het uitgehongerde of verdorde vrouwenhart zie ik met enige regelmaat in mijn praktijk. De partners weten elkaar niet meer te bereiken. Gevoelens van gemis mogen er niet echt zijn, kunnen onvoldoende verwoord worden of komen niet aan. De ‘gemiste’ realiseert zich onvoldoende hoe belangrijk hij is, is emotioneel vaak moeilijk bereikbaar en gaat gemakkelijk op in werk en verantwoordelijkheden om deze moeilijke emoties niet aan te hoeven gaan.

We hebben allemaal liefde nodig

Het is schrijnend om te zien dat twee mensen die van elkaar houden, elkaar op deze wijze verliezen. Als ik met zo’n koppel hun liefdesgeschiedenis doorloop, dan vallen er een hoop puzzelstukjes. Vaak is het te laat voor het stel om de relatie nog te redden. Het commitment is meer dan eens al verschoven naar de derde partij.

Na jaren verdorring krijgt het hart weer voeding… van een ander. Het voorkómen van een burn-out binnen de relatie doe je door heel trouw te blijven aan jezelf door je behoeften, je pijn en je gemis onder ogen te komen en deze durven blijven benoemen naar de ander. Ten allen tijde. Niet als verwijt, maar als een boodschap over jezelf en een uitnodiging naar de ander om er voor je te kunnen zijn. Niemand kan het alleen, we hebben allemaal liefde nodig.

Ik eindig met een uitspraak van Sue Johnson die hiermee zo treffend benadrukt hoe universeel onze behoefte aan voeding voor het hart is: “van de wieg tot het graf verlangen mensen naar iemand die naar hen uitkijkt, hen ziet staan en waardeert, hun pijn verzacht, hen geruststelt op moeilijke momenten in het leven en hen vasthoudt in het donker.”

Dit artikel over vreemdgaan heb ik geschreven vanuit mijn ervaring als psycholoog en relatietherapeut met cliënten en stellen uit mijn praktijk die te maken hebben (gehad) met vreemdgaan. In mijn werk en ook in dit stuk maakte ik gebruik van de nuttige inzichten die hechtingsonderzoekers op het gebied van vreemdgaan hebben gedaan. Het gaat hier met name om Shirley Glass (zij schreef het boek ‘Not just friends’ in 2010) en Sue Johnson (zij is de grondlegster van EFT: Emotionally Focused Couple Therapy). Scott Woolley en Berry Aernoudse leerden mij in 2012 hoe ik als relatietherapeut kon werken met dit soort relatietrauma’s in de opleiding ‘Healing the affair’. De namen van cliënten zijn gefingeerd.

 De foto is van Sweet ice cream photography (CC0/public domain photo)