18 mei Hartepijn – liefdesverdriet verwerken in de Margriet

Onderstaand het volledige artikel uit de Margriet. Dank aan schrijfster Heleen Spanjaard voor het fijne gesprek, het goed geschreven artikel en de toestemming de tekst hier integraal op te nemen.

Hartepijn

Liefdesverdriet kan enorm ingrijpend zijn en nog jarenlang een open wond blijven. Psycholoog/relatietherapeut Petra van der Heiden schreef er een boek over.

Is het een hoge drempel om bij een deskundige aan te kloppen voor liefdes verdriet?

“Dat denk ik wel. Daarom heb ik Liefdesverdriet geschreven. Een serieus, praktisch zelfhulpboek waarmee je thuis aan de slag kunt gaan, was er nog niet. Wat er op internet aan remedies te vinden is, gaat over het algemeen niet veel verder dan ‘ga gezellig brownies bakken met je beste vriendin’,
‘koop een literbeker Ben & Jerry’s’ of ‘neem een ander’. De eerste twee kunnen zeker in het begin even helpen om over de schok te komen, doordat ze je emoties even dempen. Je in een andere relatie storten om je geliefde te vergeten is zeker geen goed idee. Liefdesverdriet is een serieus rouwproces met alle emoties die daarbij horen. Daarom benadruk ik in mijn boek meerdere malen hoe belangrijk het is om professionele hulp in te schakelen als je toch meer nodig hebt dan mijn boek je kan geven. Bovendien kan het probleem gecompliceerder zijn dan je denkt. Ik maak in mijn praktijk bijvoorbeeld mee dat cliënten zich melden met een depressie of met angstklachten, en dat tijdens de therapie blijkt dat liefdesverdriet daaraan ten grondslag ligt. Of net de trigger is geweest. Liefdesverdriet in het jasje van depressie of andersom. Wat het ook is, schaam je niet, je bent beslist niet de enige.”

Is liefdesverdriet een onderschat verdriet?

“Zeker. Terwijl de pijn echt verscheurend kan zijn. Mijn cliënten vertellen vaak: ‘Het is nu vier maanden geleden, ik hoef in mijn omgeving niet meer aan te komen met mijn verdriet.’ Dat rationele sausje is voor een deel door onze cultuur bepaald; het moet maar eens klaar zijn, ‘ga wat leuks doen, dan voel je je vast beter’. Zo simpel ligt het dus niet.”

Wat maakt liefdesverdriet zo uniek?

“Je moet afscheid nemen van een gekozen relatie met iemand met wie je een leven wilde opbouwen. Of al had opgebouwd. Je wordt overvallen door vragen en door zelftwijfel: heb ik mij dan zó vergist? Waarom paste deze persoom eerst wel bij mij en nu niet meer? Wat is er met ons gebeurd? Wat is mijn eigen aandeel? Verlaten worden kan ook vernederend zijn; je schaamt je, omdat je bent afgewezen door degene van wie je houdt en met wie je je leven deelde. Kortom: het bouw-werk stort in, helemáál als er ook kinderen bij betrokken zijn. Dat maakt het zo anders dan de rouw om bijvoorbeeld de dood van je ouders, die je niet zelf hebt gekozen en met wie je vooral je verleden deelde.”

Waarin uit liefdesverdriet zich vooral?

“Liefdesverdriet – dat is geen inbeelding – kan letterlijk pijn doen. Het is wetenschappelijk bewezen dat er rond het hart en in de buik neurale netwerken zitten die onze emoties reflecteren. We kennen het allemaal wel: kinderen die ergens zenuwachtig over zijn klagen steevast over buikpijn. Liefdesverdriet uit zich fysiek vooral in de hartstreek, het wordt niet voor niets hartepijn genoemd. Net als bij rouw om een overledene krijg je te maken met een complex van emoties: verdriet, woede, wanhoop. Dat is een gezond, normaal proces. Bij de beginfase hoort ook ontkenning, en denken: hij komt wel terug en zal inzien dat het een vergissing was. Tegen beter weten in vaak, maar het is een mechanisme om door de totale ontreddering heen te komen. Maar het kan gebeuren dat je in een emotie vastloopt. Zo hebben vrouwen vaak moeite met woedend worden; als meisje heb je immers geleerd dat je vooral lief en aardig moet zijn. Mannen kunnen weer vastlopen op het feit dat ze altijd flink moeten zijn, waardoor ze hun verdriet niet kunnen toelaten. Ook zijn er mensen die zichzelf een slachtofferrol toe-eigenen om zich vervolgens langdurig in hun liefdesverdriet te blijven wentelen. Gelukkig worden de meesten op een gegeven moment wakker en vragen zich af: is dit het leven dat ik wil? En zoeken hulp.”

Is er een termijn aan te geven voor hoe lang liefdesverdriet maximaal zou mogen duren?

“Ik hanteer in plaats van tijd liever deze graadmeter: is er beweging in het proces? Of blijf je langdurig in een van de emoties steken? Het is begrijpelijk dat je in het begin vooral bezig bent met: ik wil mijn partner terug, ik kan niet zonder hem of haar. Je hebt verdriet, je bent boos en wanhopig. Maar als je het gevoel hebt dat je te lang in een cirkel blijft rondlopen, is het verstandig om met een therapeut te gaan praten.”

Wat moet je níét doen bij liefdes verdriet?

“Mijn ervaring is dat mensen hun werkelijk-heid beter aankunnen dan zij zelf denken. Als je dat niet gelooft, blijf je ontkennen en vechten. En vechten tegen de werkelijkheid kost zo veel méér energie en pijn dan aannemen wat er is gebeurd. Het helpt voor je verwerking van de breuk om te weten waarom de relatie is beëindigd, ook al doet het pijn. Daarnaast voorkomt het dat je zelf gaat invullen: hij heeft vast een ander, bijvoorbeeld. Komt het antwoord niet, leg je daar dan bij neer en blijf niet vragen en/of zoeken. Dat leidt de aandacht af van je eigen rouwverwerking. Bovendien is de kans groot dat je innerlijke criticus de macht overneemt: ik ben zeker niet goed genoeg. Of: ik ben het niet waard om van te houden. Denk dat vooral niet! Dat is een stem die zeer waarschijnlijk uit je jeugd stamt en daar hoeft niet eens een groot jeugdtrauma aan ten grondslag te liggen. Het verwerken van een relatiebreuk met een ‘open eind’ vraagt dus wat meer van je, maar laat je er niet toe verleiden om te gaan ‘gissen’. Een ander risico is te snel naar zingeving zoeken, direct al zeggen: ‘Het is zeker ergens goed voor geweest.’ Dan sla je de rouw over, terwijl je die moet binnenlaten, ervaren en doorleven. Emoties laten zich immers niet in een doosje stoppen.
Ik benader liefdesverdriet behalve psycholo-gisch ook spiritueel. In die zin is het een kans – hoe intens de pijn ook kan zijn – om een betere relatie met jezelf te krijgen. Maar dat zeg ik natuurlijk niet als je net in de steek bent gelaten; dan heb je ruimte en tijd nodig om je emoties te kunnen uiten. En voor lieve mensen om je heen aan wie je je verhaal kwijt kunt en die je helpen door de eerste periode van shock heen te komen. Eerst maar even aarden in die nieuwe werkelijkheid. Stap voor stap.
Via social media is het mogelijk geworden om elkaar via Facebook en dergelijke te volgen. Het zien van je ex-partner met een eventuele nieuwe liefde is een vorm van zelfkwelling die je jezelf niet zou moeten aandoen.”

De beste remedie om over liefdesverdriet heen te komen is een nieuwe liefde. Waar?

“Daar ben ik het apert mee oneens. De kans dat je een rugzak aan verdriet meeneemt is erg groot, en dat is ook niet zo aardig naar die ander toe. Zo snel een relatie met een ander aangaan schaar ik onder ontkennen. Durf even alleen te zijn. Durf iets over jezelf te leren. De enige constante factor in je leven ben jijzelf. Daarom is een goede, duurzame relatie met jezelf creëren het belangrijkste aspect van het doorleven van liefdesverdriet.” Hoe zit het eigenlijk met degene die zijn/haar partner verlaat?
“In dat geval heb je meestal al een aantal dingen een plaats gegeven, vóórdat de beslissing is uitgesproken. Maar ook dan is het heel confronterend als het werkelijk gebeurt. Je doet de ander pijn met jouw besluit. Er komt vaak een groot schuldgevoel bij kijken, je moet je verantwoorden en omgaan met de vraag: welke invloed zal mijn besluit hebben op onze kinderen? Besef wel dat een slecht huwelijk voor kinderen nooit goed is.”

Er wordt vaak gezegd dat mannen opvallend snel overstappen naar een andere partner, terwijl vrouwen veel langer nodig lijken te hebben – of meer tijd nemen – om liefdesverdriet te verwerken. En zich daardoor emotioneel nog niet aan een ander kunnen overgeven.

“Ik zie het in de praktijk wel vaak gebeuren, ja. Mannen lijken dat soort nare emotionele ervaringen over het algemeen beter te kunnen wegstoppen dan vrouwen. Alsof ze heftige
gevoelens in een apart hokje plaatsen en dat hokje niet of nauwelijks nog openen. Wat niet wil zeggen dat deze emoties zich ook op de langere termijn laten blijven onderdrukken.”

Er zijn ook mensen die jarenlang, decennia zelfs, in hun liefdesverdriet blijven hangen en altijd blijven terugverlangen naar die ene grote liefde die hem of haar is ontglipt. Wat zegt dat over iemand?

“Het zegt in elk geval dat je heel diep van diegene hebt gehouden. Het is interessant om te onderzoeken wat de diepere laag is. Wat werd er in jou zo geraakt door die ander? Vaak kom je dan uit op een diepe hechtingsbehoefte die op dat moment door die persoon werd ingevuld. In ons leven bouwen we allemaal een ‘archief’ op met relatiebeschadigingen; er gaan liefdes weg, er komen dierbaren te over lijden, en dan komt er op een dag iemand op je pad die alles goed lijkt te maken. Pure romantiek! Maar ook die relatie kan op de klippen lopen. En dan bestaat de kans dat die bijna magische liefde ook als iets magisch in je herinnering wordt gegrift. Waardoor het verlangen naar die onbereikbare liefde vele jaren later nog steeds de kop kan opsteken. Sehnsucht noemen ze dat in het Duits, ofwel ‘de ziekte van het lijdzaam begeren’. Ook hiervoor geldt: zoek deskundige hulp, dan kun je dat droombeeld eindelijk afsluiten en zul je je bovendien op een gezonde(re) manier kunnen overgeven aan je huidige of een nieuwe relatie. Ik raad niet voor niets aan om altijd een afscheidsbrief aan je ex te schrijven, die je dus níét verstuurt. Dat schrijven doe je puur voor jezelf, om helder te krijgen wat die persoon voor jou heeft betekend. Waar ben ik dankbaar voor? Wat wil ik meenemen? Het is een mooi ritueel om die persoon als het ware uit te zwaaien.”

Een gebroken hart bestaat echt

Het hart kan onder liefdesverdriet behoorlijk te lijden hebben, blijkt uit een Amerikaanse studie onder tweeduizend mensen die een hartaanval hebben overleefd. Negentien van hen hadden de dag voor hun infarct een dierbare verloren, 33 van hen in de week ervoor. Bij mensen die al problemen hebben met hun kransslagaderen, kunnen door stress- hormonen spasmen in de kransslagaders ontstaan met een hartaanval tot gevolg. In Nederland promoveerde cardioloog Ivo van der Bilt op het fenomeen ‘gebroken hart’. Wat bleek? Door grote emotionele stress kan een overdosis adrenaline een ontsteking veroorzaken in het hart. Het hart pompt het bloed dan nog maar zwakjes rond en een deel van het hart trekt zelfs niet meer samen. De symptomen lijken sterk op die van een hartaanval. Het gaat meestal binnen een paar weken over.