20 jan Interview in Marie Claire | Als de liefde ‘m smeert

Als de liefde ‘m smeert

Tekst: Alice van Essen in Marie Claire. Met toestemming overgenomen.

Als je van ludduvuddu niet weet hoe je de dag doorkomt, is ‘het gaat weer over’ wel het laatste wat je wilt horen. Maar het ís wel zo. Je grote liefde wil niet verder, maar jij bent een overlever.

Toen de relatie van een goede vriendin een aantal jaren geleden uitging, had ook ik het zwaar. Want wat deed het zeer om haar zo intens verdrietig te zien. Dagenlang lag ze in foetushouding op de bank, donkere kringen onder haar ogen van de slapeloze nachten terwijl ze zich, tissues vol snuitend, non-stop afvroeg waar, wanneer en waarom het was misgegaan. Ze had het niet zien aankomen, ze waren vlak ervoor nog een weekend samen weggeweest en toen was alles nog oké, ze waren al bijna zes jaar samen, ze was zo gehecht geraakt aan zijn moeder en zijn zusje, en o hoe moest het nou verder met haar. Bijna 31 en weer terug bij af. Ze stond er weer alleen voor. Althans, zo voelde het voor haar. Want alleen was ze in die periode bijna nooit, daar zorgden wij, haar vriendinnen, wel voor. We aten afhaal-Chinees en –pizza’s met haar, bleven slapen, luisterden, namen haar af en toe voorzichtig mee naar buiten, luisterden, gaven zakdoekjes aan en luisterden. Ik had nog nooit zo duidelijk gezien dat liefdesverdriet letterlijk de hel is. Worden verlaten door de meest dierbare persoon in je leven, die je kent als geen ander, die weet dat je bang bent voor ballonnen, waarom je je soms zo ergert aan je moeder, hoe je je koffie het lekkerst vindt en waar je het liefst gezoend wordt, juist die persoon heeft je afgedankt. Het hoeft niet meer voor hem. Hoe waardeloos voel je je dan. En ook: hoe stuurloos. Want opeens moet je weer richting zien te geven aan je leven. Dat leven waarin je weer op jezelf bent aangewezen.

Allesverzengend veel pijn

Psycholoog en relatietherapeut Petra van der Heiden vindt het herkenbaar hoe wij de vriendin uit haar liefdesverdriet probeerden te trekken. “Voor anderen is het heel moeilijk om te zien hoe iemand gekweld wordt door een gebroken hart.” Ze zag in haar praktijk veel mensen lijden na een verbroken relatie. “Liefdesverdriet is een van de meest onderschatte soorten van pijn. Een liefdesrelatie is een hechtingsrelatie. Je laat iemand toe in je leven die je eerder niet kende, je gaat van gewoon contact naar steeds hechter contact. Deze persoon wordt steeds specialer voor je, door seksualiteit verdiept de hechting zich nog verder. Je bent er voor elkaar, vangt elkaar afwisselend op. En zo hecht je je vezel voor vezel aan die ene persoon. Als de relatie wordt verbroken, moet je je ook vezel voor vezel weer losmaken van diegene. Dat gaat ontzettend diep, dus het is geen kwestie van pleister erop en klaar.”

Liefdesverdriet verwerken? Koop het boek

Toen schrijver en filosoof Jan Drost na een relatie van tien jaar – een goede en gelukkige relatie meende hijzelf – van het ene op het andere moment werd verlaten, stortte zijn wereld in. Twee jaar na de breuk schreef hij er een boek over, Als de liefde voorbij is, om beter te kunnen begrijpen wat er was gebeurd. Hij vraagt zich af waarom de breuk zo allesverzengend pijn doet. En waarom het zo moeilijk is om door te gaan. Waarschijnlijk komt dat doordat, zoals een man op de eerste rij tijdens een van Jans lezingen over het onderwerp zei: “de relatie kan dan wel voorbij zijn, maar daarmee is de liefde dat nog niet.” Liefdesverdriet is rouwen om iemand die er nog wel is, maar die niet meer samen met jou door het leven wil. In eerste instantie kan dit je hoop geven; de ander is er immers nog. Hij kan zich bedenken, jou weer terug willen. Jan Drost zelf blijft lang hoopvol dat het nog goedkomt. Maar hij beschrijft ook de paniek, de twijfel, het getob: was hun relatie gebaseerd geweest op drijfzand? Ze hadden zoveel samen gedeeld; boeken, muziek, grapjes, de seizoenen: was dit allemaal waardeloos? Ook pijnigt hij zichzelf met de vraag: wat ging er mis? Hij had het gevoel dat met zijn vriendin zijn echte leven was begonnen. Of, vraagt hij zich langzamerhand af, begint mijn leven juist nu pas, na de breuk?

Gezond verdriet

Als je geliefde je de bons geeft ben je opeens alleen in een wereld die lijkt op de oude, maar waarin toch alles anders is. “Met het verlies van je partner gaat ook je gezamenlijke toekomst verloren. Dat is met niks anders te vergelijken, want als een van je ouders overlijdt is dat ook ontzettend heftig, maar daarmee verlies je niet je toekomstperspectief. Je was immers al bezig om je eigen weg te gaan,” aldus Petra van der Heiden. Dat verloren gevoel na een verbroken relatie kan je het idee geven dat je in een afgrond valt. Je bent alle houvast kwijt. De Canadese antropoloog Helen Fisher bestudeert het fenomeen liefde al jaren. De kern van romantische liefde, zegt ze in haar TEDTalk, is het intense verlangen bij elkaar te willen zijn, zowel emotioneel als seksueel. Tijdens een orgasme, legt ze uit, maakt je lichaam de stof oxytocine aan, het hechtingshormoon. Vandaar dat een afwijzing van je liefdespartner zo hard aankomt, door die gehechtheid moet je je van elkaar losscheuren. In eerste instantie leidt dat meestal tot boosheid en ontkenning. Soms wordt het zelfs een obsessie. Dat komt, ontdekte Fisher tijdens onderzoek, doordat onze hersenactiviteit groter wordt als we niet kunnen krijgen wat we willen. Dat kan er zelfs toe leiden dat we de ex gaan stalken, alles riskeren om hem terug te krijgen. “Liefde,” zegt Fisher, “heeft alle trekjes van een verslaving: je ziet de werkelijkheid niet meer helder en je zet er veel voor op het spel.” Als het uit is, gaat dat obsessieve met je ex bezig zijn meestal vanzelf voorbij. Vaak volgen dan angst, verdriet en uiteindelijk acceptatie. “Iedereen moet door dit proces heen,” zegt Petra van der Heiden, “daar ontkom je niet aan. Soms ontken je alles en vlucht je in werk of een rebound-relatie. Of je blijft hangen in boosheid of verdriet. Daar schrikken mensen soms van, ze zijn bang dat ze depressief worden. Maar uiteindelijk moet je er toch aan. Als je niks met je verdriet doet kan het leiden tot psychische en lichamelijke klachten. En loop je de kans dat je op een later moment vastloopt.”

Liefdesverdriet verwerken? Koop het boek

In haar boek Liefdesverdriet, zeven bijzondere ontmoetingen met jezelf, geeft ze mensen handvatten om met hun verlies om te gaan. De onderliggende boodschap is geruststellend: liefdesverdriet is niet raar, maar juist gezond. Het is normaal om je rot te voelen om dit verlies. Onderdruk je emoties niet, maar gebruik ze. Ga rennen, fietsen, schilderen of een potje schreeuwen in het bos als je kwaad bent. Maar wat er ook op je afkomt in deze rollercoaster, benadrukt ze, doe er wat mee. Je kúnt dit. Als je je verdriet maar serieus neemt. En realiseer je: iedereen doet het op zijn eigen manier. En er is geen deadline voor hoe lang het mag duren. En de volgorde van dit verwerkingsproces staat ook niet vast. Boosheid en ontkenning kunnen steeds terugkeren, terwijl je dacht dat je er nu wel klaar mee was.

Kans om te groeien

Soms kan liefdesverdriet je eerste confrontatie met echt verlies zijn. Hoe je ermee dealt, heeft vaak weer te maken met hoe je bent opgegroeid. Hoe er thuis met verlies werd omgegaan. Werd er bijvoorbeeld niet gesproken over een overleden familielid, dan ben je nu waarschijnlijk ook sneller geneigd je verdriet te negeren. Maar sommigen grijpen deze kans ook aan om oude patronen te doorbreken, merkt Petra. “Van elk verlies in je leven leer je iets. Ook een uitgemaakte relatie kan een groeimoment zijn. Je kunt liefdesverdriet zien als groeipijn. Ik gun het niemand, omdat het dal waar je doorheen moet vaak zo diep is, maar velen zeggen achteraf dat ze sterker door geworden zijn.”

De Amerikaanse psycholoog en relatiedeskundige Gary Lewandowski vertelt in zijn TEDTalk hoe hij tijdens een onderzoek vroeg aan mensen wiens relatie onlangs was uitgegaan – ze hadden nog geen nieuwe partner – hoe ze inmiddels dachten over hun breakup. 41% keek er op terug als een positieve ervaring. Waarom? Omdat ze het zagen als een kans om te groeien en te leren. Omdat ze zichzelf hadden herontdekt, erachter waren gekomen welke dingen zijzelf – en niet hun partner – ook alweer leuk vonden. Voor dit inzicht hoef je overigens geen 40-plusser te zijn. Neem de jonge Sarah Curtin. In een meeslepende toespraak tijdens een TED-evenement vertelt ze hoe ze op veertienjarige leeftijd door haar vriendje werd gedumpt in een overvolle trein. De rest van de treinreis huilde ze de longen uit haar lijf. Toch blikt ze dankbaar terug op deze verschrikkelijke ervaring. “Een verbroken relatie is net zo belangrijk als verliefd worden,” zegt ze nu. “Die ander vindt je niks meer waard, maar jij ontdekt opnieuw je eigenwaarde. Een gebroken hart maakt je niet alleen een ander, maar zelfs een beter mens. Ik herken dat meisje uit de trein niet eens meer,” zegt ze. “Eigenlijk zou iedereen een gebroken hart moeten meemaken.”

En het leven ging door

Is mijn vriendin inmiddels zover dat ze haar liefdesverdriet niet had willen missen? Dat geloof ik niet. Ik weet ook niet of ze ooit tot die conclusie zal komen. Ze heeft nog geen nieuwe liefde gevonden en af en toe vliegt de leegte en het schrikbeeld van een oude vrijster met zeven katten haar aan. Maar de tranen om haar ex zijn allang gedroogd en ze kan tegenwoordig ook de mooie kanten van de relatie weer zien. Ook Jan Drost komt aan het einde van zijn zoektocht tot waardevolle inzichten. Hij realiseert zich dat je een ander niet tot liefde kunt dwingen. En dat hij zijn relatie wel erg was gaan idealiseren, dat hij vooral terugdacht aan het begin ervan, maar dat er gaandeweg ook minder goede dingen in hun samenzijn waren geslopen. Wat hem uiteindelijk verder hielp was deze knoop doorhakken: niet meer hopen dat ze terugkomt. Hierna had hij steeds meer energie, kreeg hij weer plezier in filmavonden, cafébezoekjes en etentjes. Zijn leven ging door. Een leven met daarin hopelijk veel liefde. Want als hij iets had geleerd van de afgelopen periode dan was het dit: je moet je altijd weer openstellen voor de liefde.

Maar de mooiste ode aan liefdesverdriet komt denk ik van Gary Lewandowski. In zijn speech vergelijkt hij het gebroken en weer geheelde hart met de vijftiende eeuwse Japanse techniek Kintsugi, waarbij porseleinscherven aan elkaar worden gelijmd met bladgoud. De gouden breuklijnen maken het porselein waardevoller dan voorheen. Waarmee Lewandowski maar wil zeggen: Breakups don’t have to leave you broken. They make you stronger and more beautiful.

Tekst is ook te vinden op de website van Marie Claire.

Liefdesverdriet verwerken? Koop het boek Ontvang een hoofdstuk gratis