25 jan Vreemdgaan deel 3: Het vluchtende mannenhart

Het geheim is geen geheim meer

Ze zitten samen tegenover me. Vandaag de eerste afspraak. Bianca: beweeglijk, met haar handen gebarend. Ze kan bijna niet stil zitten. Haar stem slaat over van boosheid en pijn als ze haar verhaal doet. Ze zoekt mijn blik en steeds als ik even naar hem kijk, verheft ze haar stem totdat mijn ogen de hare weer vinden. Ze oogt ontredderd en in paniek. Mark: een grote man, maar nu even heel klein. De handen ineengeslagen in zijn schoot, de schouders hangend, de ogen hol starend naar de grond. Hij lijkt geen oogcontact te kunnen maken. De uitdrukking op zijn gezicht? Schaamte. Schuld. Soms ‘verdwijnt’ hij even in zichzelf, oogt zijn blik hol, als haar pijnlijke geschiedenis over zijn verraad met alle kleuren van emoties mijn praktijk vult.

Bij een derde van de scheidingen is iemand vreemdgegaan

Vreemdgaan. In een onderzoek van het CPB wordt in 33% van de scheidingen vreemdgaan als reden genoemd. En dat zijn dan alleen nog maar de stellen die uit elkaar gaan. Veel blijven ook bij elkaar. Het komt vaker voor dan we graag willen geloven. Eerder in deze artikelenreeks stond de wereld van ‘de bedrogene’ centraal en de vaak ongemakkelijke waarheid over de context waarin het vreemdgaan een bedding moet krijgen om begrepen en geheeld te kunnen worden.

Ik zie niet één, maar twee doodongelukkige mensen

En daarmee zijn we terug bij Bianca en Mark. Ik zie geen dader en slachtoffer. Ik zie twee doodongelukkige mensen. Beiden hebben een gebroken hart. De een schreeuwt het bijna uit van de pijn, de ander zou op dit moment het liefst door de grond zakken van zelfverwijt, angst en spijt.

Nadat Bianca haar verhaal gedaan heeft, gehuild heeft, er alle tijd en aandacht voor gehad heeft tijdens het gesprek, wordt ze rustiger. Haar ogen rood en opgezwollen, laat ze zich in de stoel zakken en zegt met een kleine en gebroken stem ‘….Ik ben gewoon bang dat ik je kwijt ben.’

Het verhaal van de vlucht

Marks’ verhaal komt er, zacht gesproken, de ogen neergeslagen, bij stukjes en beetjes uit. Hoe de afgelopen maanden voor hem geweest waren. Hoe hij zichzelf in het begin wijsmaakte dat het ‘geen kwaad kon’. En dat het niet erg was toch, een paar biertjes teveel op dat feestje, en ineens stond hij met haar te zoenen. Een oude vlam die hij daar tegen kwam. En hoe het niet bij die ene avond bleef. Dat ze elkaar waren blijven zien. Vier maanden lang. Hoe hij zich weer voelde ‘leven’. Zich weer aantrekkelijk voelde na zoveel jaar, nog ‘in de markt’ lag op zijn 47e. Even niet hoefde te denken aan de verantwoordelijkheden die hij voelt op zijn werk, als echtgenoot en als vader. De verwachtingen die aan hem gesteld worden. Zo veel. De problemen met de kinderen. Die promotie die er niet kwam. En nooit goed genoeg presteren in zijn eigen ogen. Even helemaal niets, alleen maar plezier maken en onbezorgd zijn. En dat het niets te maken had met zijn liefde voor Bianca. Dat hij haar nooit kwijt wilde, dat dat nooit de bedoeling was geweest. Hoe hij zelfs al die tijd geloofd heeft dat dit gemakkelijk naast elkaar kon. Hoe het beter zou zijn voor Bianca als zij hier niet van zou weten. Ze zou er alleen maar van schrikken en het zou hun huwelijk in gevaar brengen, hun gezin. Ach de kinderen…. Dit was nooit zijn bedoeling.

Het verhaal van de confrontatie

Het geheim dat hij bij zich droeg is geen geheim meer. Een onbedachtzaam moment waarin hij zijn telefoon onbeheerd op tafel liet liggen. Er kwam een whats-appje binnen. Van haar. En hoe hij zich sinds de ontdekking van zijn ontrouw voelt: een loser, een eikel. Hij vertelt hoe hij zichzelf zelfs minacht en elke dag met buikpijn rondloopt. Hij is zich helemaal rot geschrokken.

Het ene vreemdgaan is het andere niet

Het is, om vreemdgaan te kunnen begrijpen, belangrijk om te weten dat het ene vreemdgaan het andere niet is. Het varieert tussen het jarenlang een dubbelleven leiden, twee (of meer!) gezinnen hebben die elkaars bestaan niet vermoeden, tot een eenmalige zoenpartij na een reünie van de middelbare school. Te veel drank, teveel herinneringen, teveel verleiding. Soms gaat het bij vreemdgaan niet (direct) om seks maar om de aandacht, het ‘gezien worden’. Het kan een glijdende schaal zijn, waarbij er eerst vriendschap is, die zich verdiept tot het delen van wat diepere zielenroerselen. We noemen dat ook wel ’emotioneel vreemdgaan’.

Het gras is altijd groener aan de overkant – omdat je het niet hoeft te maaien – Shirley Glass

Variaties op het verhaal van Bianca en Mark hoor ik met enige regelmaat op de parktijk. Shirley Glass, die vreemdgaan onderzocht, vatte dit treffend samen: ‘Het gras is altijd groener aan de overkant – omdat je het niet hoeft te maaien’. Scott Woolley onderscheidde deze soort van vreemdgaan van andere soorten juist door dit karakter van gevoelde ‘vrijheid’, even vakantie, even in een sfeer van ‘ik hoef hier niets’. Hij noemt het ‘the romantic fantasy affair’.

Geliefden of het managementteam van ‘firma gezin’?

Zelf noem ik het liever ‘het vluchtende hart’. Bijna iedereen die een gezin heeft, kent de uitdagingen die dat met zich meebrengt voor de relatie. De geboorte van de kinderen, de uitdagingen van een gezinsleven, de opvoeding, beslissingen over scholen, zorgen over eventuele ziektes, het spanningsveld met pubers, financiële verplichtingen van een hypotheek, het ouder worden… Wat doen al die dingen met de romantiek, met het ‘samen gek kunnen doen’ zoals vroeger, met jullie seksleven? Waar zijn jullie als stel, naast dat jullie samen het managementteam vormen van de ‘firma gezin’? En samen de bedrijfsleiding zijn is al een hele uitdaging. Als dat in goede harmonie verloopt, ben je al een heel eind.

De kinderen komen op nummer één, maar hun basis wordt vergeten.

Wat ik vaak zie op mijn praktijk, is dat wanneer echtgenoten geen romantische (hiermee bedoel ik niet alleen seksuele) relatie meer hebben, ze ook het gezinsleven als zwaarder gaan voelen. Ze dragen het als het ware niet meer ‘samen’. Het wordt dubbel werken in plaats van samen werken. Er is geen lucht, geen pauze, geen pret. En alles moet mèt de kinderen. Ze gaan elkaar missen, zij het vaak onbewust. Ze roepen: ‘De kinderen komen op nummer één bij ons!’ Maar ze vergeten de basis, waaruit de kinderen überhaupt voortkomen: hun connectie. Hun liefde. En dat ze het allemaal samen kunnen dragen. Daar ligt het fundament.

De hartenpijn van het nooit genoeg zijn

De zwaarte, het gevoel van onvolkomenheid, nooit genoeg zijn, dat is de hartenpijn waar het hier over gaat. Een vaak onbewust proces. Hoeveel stellen ken je, die zo nu en dan eens met elkaar, zonder de kinderen, op vakantie gaat en de relatie zelf centraal zet? Even gek doen met elkaar, naar een popconcert of een kroeg net als vroeger, een wilde nacht samen in een hotel?

Een vreemdganger zei het eens zo: ‘Het is alsof die ‘derde’ persoon mij wakker gekust heeft’. Zij maakte in mij wakker waar ik eigenlijk behoefte aan had. En dat was niet aan haar, maar aan rust aan m’n kop en onbezorgdheid.’

 Op de vlucht voor niet genoeg zijn – eerder bij mannen

 Deze soort van vreemdgaan is er één die ik op mijn praktijk vooral bij mannen tegen kom. Bij vrouwen zie ik vaker het soort vreemdgaan terug als reactie op een ‘ondervoed’ of uitgemergeld hart. Jaren van emotionele schaarste leidt het hart tot de beweging van zoeken naar aandacht en warmte….in de armen van een ander. Hierover meer in deel 4 van deze serie.

Dit artikel over vreemdgaan heb ik geschreven vanuit mijn ervaring als psycholoog en relatietherapeut met cliënten en stellen uit mijn praktijk die te maken hebben (gehad) met vreemdgaan. In mijn werk en ook in dit stuk maakte ik gebruik van de nuttige inzichten die hechtingsonderzoekers op het gebied van vreemdgaan hebben gedaan. Het gaat hier met name om Shirley Glass (zij schreef het boek ‘Not just friends’ in 2010) en Sue Johnson (zij is de grondlegster van EFT: Emotionally Focused Couple Therapy). Scott Woolley en Berry Aernoudse leerden mij in 2012 hoe ik als relatietherapeut kon werken met dit soort relatietrauma’s in de opleiding ‘Healing the affair’. De namen van cliënten zijn gefingeerd.

De foto is gemaakt door Atlas Green (CC0/public domain photo)