10 jan Elke relatie begint bij jezelf
Als je relatie tot een einde komt, verlies je dan ook iets van jezelf? Ik bedoel: je was met iemand. Voor een deel ben je geworden wie je bent in en door het gezelschap van die ander. Door alle acties en reacties tussen jou en die ander werd je ook gevormd. En vormde je de ander. Dat is juist zo’n mooi element van een relatie, dat je beiden groeit aan elkaar. De vraag is of dat stuk van jou dat zich vormde door al die interacties, of dat deel ook weg is als de ander er niet meer is.
Dat kwam in me op toen ik las dat Nederland zijn eerste relatieprofessor kreeg. Esther Kluwer gaat aan de Universiteit van Nijmegen de effecten van een gelukkige relatie op het individuele geluk onderzoeken. Fantastisch natuurlijk, een positieve impuls voor ons wetenschappelijk nog jonge vakgebied. En het zette me aan het denken…
Dieper dan geluk
Stel nu dat uit Esther’s onderzoek blijkt het effect dat een gelukkige relatie op jouw persoonlijke geluk gi-gan-tisch is. Wat betekent dat voor iemand wiens relatie juist verbroken is? En omgekeerd, stel nu dat het helemaal niets uitmaakt, wat betekent dat voor degene die met hartzeer zit? Als ik kijk naar mijn dagelijks werk op de praktijk, en het werk dat ik deed voor het schrijven van het boek, dan zie ik dat mensen met liefdesverdriet niet bezig zijn met ‘geluk’ of ‘zich gelukkig voelen’. Het gaat dieper dan geluk.
Het gaat over wie je bent. En keer op keer, in elk traject van liefdesverdriet (en trouwens, ook bij stellen die voor relatietherapie komen) ontdek ik dat de liefdevolle relatie met jezelf een wezenlijke rol speelt in de mate van geluk, tevredenheid en voldoening. En dat een heel aantal mensen met een gebroken hart pas merken dat de relatie met zichzelf helemaal niet zo liefdevol is. En dat ook niet was toen die ander nog in hun leven was. De focus van aandacht voor ‘verbinding’ ligt onevenredig vaak op de relatie met de ander. Veel mensen zijn zich zelfs niet eens bewust dat ze een relatie met zichzelf hébben.
Verbroken maar niet alleen
Het proces van liefdesverdriet is dan ook bijna zonder uitzondering een proces van herontdekking van jezelf. Dat je je kunt verhouden naar jezelf, dat is voor veel mensen nieuw. Dit proces van bewustwording en herontdekking gaat hand in hand met het rouwproces dat je doorloopt als je relatie uit is. Liefdesverdriet verwerken is niet altijd even leuk, voelt niet altijd direct zingevend, gaat stapsgewijs en is soms ronduit verschrikkelijk. Maar… het resultaat na zo’n proces is een herstelde liefdesrelatie met jezelf. En het is deze relatie die wat mij betreft nog veel wetenschappelijk onderzoek vraagt. Want laten we wel wezen, met jezelf kun je nooit breken en als je deze relatie verbetert, dan verbetert de kwaliteit van je leven.
De relatie met jezelf verandert en ontwikkelt. Van baby, kind, volwassene, tot op je oude dag: deze relatie is altijd in beweging. Meestal zonder dat je het in de gaten hebt. Maar soms gebeurt er iets in je leven of met jezelf waardoor je gedwongen wordt je relatie met jezelf te onderzoeken en te herzien. Dat kan zijn door bijvoorbeeld een burn-out, ontslagen worden of de dood van een dierbare. Ook het verbreken van een relatie kan zo’n cruciale gebeurtenis zijn.
Je bent alleen- maar ook met zovelen
Dan moet je ineens met jezelf in gesprek. Niet alleen omdat die ander weg is, maar omdat daarmee ‘jij’ ineens zo anders voelt. Maar hoe doe je dat? Je kunt toch moeilijk een spiegel neerzetten en vraag- en antwoordspelletjes met jezelf spelen?
Waarschijnlijk doe je het al. Als je liefdesverdriet hebt, is er vaak een overmaat aan emoties en gedachten. Je schrikt ervan. Bijna iedereen wil er zo snel mogelijk vanaf. Dat de pijn, de boosheid, dat kritische stemmetje en de angst voorbij is. Dat het ophoudt. Dat je weer door kunt. Om zo snel mogelijk door te kunnen, heb je misschien manieren ontwikkeld om jezelf te omzeilen. Om de pijn te ontwijken. Hieronder ga ik er aan de hand van een metafoor verder op in.
Een intens gesprek met je gevoelens
Hoe je omgaat met je emoties en gedachten tijdens jouw liefdesverdriet: dát versta ik onder het gesprek met jezelf. Ik noem hen daarom ook je ‘gasten’ naar het prachtige gedicht van Rumi, en jij bent de gastvrouw, of -heer. Want naar die emoties en gedachten kun je luisteren. Mijn cliënten en lezers van het boek geven me aan hoe veel ze van zichzelf konden leren. Hoeveel ze ‘vergeten’ waren, hoeveel ‘nog niet ontdekt’ en hoeveel ‘genegeerd’. Je raakt wegwijs in jezelf, als je als gastheer of -vrouw alle emoties en gedachten ontmoet, zonder ermee ‘samen te vallen’. Want jij bent niet je emoties, je hebt ze. Ze helpen je bij het hervinden van jezelf. Ze helpen je jouw relatie met jezelf te vernieuwen, in al je verdriet en al je pijn. Ze helpen je zien hoe je bent gegroeid aan je relatie, en aan het hervinden van jezelf. Uiteindelijk helpen ze je dankbaar zijn voor het leven zelf.
Sommige mensen lopen vast in dit gesprek. Hoe? Door teveel controle te willen uitoefenen op het proces van liefdesverdriet. De emoties en de gedachten komen dan, maar ze worden door jouw gastheer of -vrouw genegeerd, onderdrukt of juist veel te groot gemaakt. Begrijpelijk, want het kan heel groot voelen, als je bijvoorbeeld bang bent of boos. Hun komen en gaan heb je echter niet onder controle. Probeer je het toch, dan kom je in de problemen. Dus als je boos bent, maar je verzet je de hele tijd… dan blijft die boosheid tóch komen. Sterker nog: hoe harder je gasten wegdrukt, hoe sterker ze worden. Je kunt echt leren om jouw boosheid, je innerlijke criticus, angst of verdriet te ontvangen. Je kunt leren ernaar te luisteren. Neem ze serieus, maar weet tegelijkertijd dat jij deze gasten niet bént. Luister, naar het hele verhaal, een verhaal dat uiteindelijk gaat over jou (en niet over je relatie).
Tips voor de relatie met jezelf
Relatieprofessor Esther heeft tips voor een goede relatie. ‘Vergevingsgezind zijn’ is er een. En ‘conflicthantering’. Maar ook het gevoel van ‘verbondenheid’. Vooral ‘vergevingsgezind zijn’ en ‘verbondenheid’ zijn belangrijk als het gaat om de relatie met jezelf. Dat je je realiseert dat de gasten die je in je herberg ontvangt, niet tégen je zijn, maar je helpen jezelf te begrijpen. Ook al voelt een emotie als een confrontatie en een regelrechte aanval op jezelf: ze zijn uiteindelijk mét jou. Zelfs de meest kritische of pijnlijke Gasten zoals schuldgevoel, woede of schaamte. Dat ontdek je als je ze rustig, vanuit je gastheer- of vrouwschap ontvangt. Eerst een beetje afstand als het te overweldigend is, en dan verbinding maken met de intentie, met het verhaal van de emotie.
Het proces begint en eindigt met een welkom aan jezelf
Het is soms niet makkelijk om een gezonde relatie met jezelf te hebben en te onderhouden. Sterker nog, als alles koek en ei is denken maar weinig mensen bewust over zichzelf en hoe ze zich tot zichzelf verhouden. Maar als je relatie breekt, dan moet je wel. Het is voor iedereen verschillend. Voor sommige mensen is het echt heel moeilijk; zij moeten hard werken om liefdevol naar zichzelf te blijven. Ik zie dat dagelijks op mijn praktijk. Oude zelf-veroordelingen, vaak al ontstaan in de jeugd, maken de relatie met zichzelf moeizaam. Mocht jij tot de groep mensen behoren die zichzelf gemakkelijk veroordeelt: zie dit, en kijk er met liefde naar vanuit jouw gastheer- of -vrouwschap. Er is weer een gast binnengekomen met een verhaal. Je zou hem Criticus kunnen noemen, of Oordelaar. Maar jij bent het niet, het is een gast. Zo werk je stap voor stap aan de relatie met jezelf. Bij liefdesverdriet betekent dit dat je deze relatie en het verlies ervan hebt leren plaatsen in jouw leven en er daardoor ‘ja’ tegen hebt leren zeggen. Je wordt niet meer overmand door emoties en je voelt je weer in balans. Je neemt je misschien voor om de relatie met jezelf blijvend te onderhouden.
Wie weet komt er ook nog eens een leerstoel ‘duurzame relaties met jezelf en welzijn’. Tot die tijd zullen we het op deze manier moeten doen. Met aandacht en veel liefde.
Petra van der Heiden
foto is van Alexandr Ivanov – free stock photo ISO republic
Sorry, het is niet mogelijk om te reageren.